Το 2018 – στο μεγαλύτερο κομμάτι του – υπήρξε έτος αξιολόγησης και σχεδιασμού για τις σελίδες διαδικτυακού καζίνο αλλά και για πολλές αρχές εποπτείας παιγνίων στις Ευρωπαϊκές χώρες. Για πρώτη φορά μετά από μια μακρά περίοδο που αρκετές χώρες εισήγαγαν θεσμικά πλαίσια για το τζόγο, το 2018 ήταν η πρώτη χρονιά που δεν είχαμε κανένα επίσημο «άνοιγμα» σε κράτος της Ευρώπης. Υπήρξαν παρόλα αυτά αρκετές τροποποιήσεις στα υπάρχοντα νομοθετικά πλαίσια διαφόρων χωρών, αλλά η έλλειψη ανοίγματος σηματοδοτεί το πέρασμα της Γηραιάς Ηπείρου στο στάδιο της ωριμότητας όσον αφορά το νομικό καθεστώς για το διαδικτυακό τζόγο.
Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς πως έχει αλλάξει ο κόσμος του διαδικτυακού στοιχήματος και καζίνο τα τελευταία 10 χρόνια, από τότε περίπου που οι δύο πρώτες αγορές προχώρησαν σε αδειοδότηση (Γαλλία και Ιταλία). Υπάρχουν χώρες που τα έχουν καταφέρει περίφημα με συνεχή ετήσια αύξηση των κρατικών εσόδων αλλά και του συνολικού τζίρου των νόμιμων παρόχων (π.χ Ισπανία, Δανία, Ρουμανία), υπάρχουν χώρες που προσπαθούν να μετατρέψουν το υπάρχον πλαίσιο σε κάτι πιο ελκυστικό και κερδοφόρο για όλους (π.χ Ιταλία, Βέλγιο, Μ. Βρετανία) και υπάρχουν και αυτές που παραμένουν τόσο προσηλωμένες στο να προστατέψουν τα εδραιωμένα συμφέροντα – που εκφράζονται ως επί τω πλείστον με κάποιο κρατικό ή ημι-κρατικό μονοπώλιο – και για αυτό το λόγο λειτουργούν με όρους που αποθαρρύνουν τις ξένες ιστοσελίδες (που είναι κυρίως μόνο διαδικτυακές). Στην κατηγορία αυτήν ανήκουν η Γαλλία, η Πολωνία, η Πορτογαλία και αρκετές ακόμα που δυστυχώς δεν κατάφεραν να ακολουθήσουν το παράδειγμα των δύο πρώτων κατηγοριών, κάτι που τελικώς αποβαίνει επιζήμιο κυρίως για τους παίκτες.
Στο lasvegas.gr παρακολουθούμε στενά τις εξελίξεις σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες και προσπαθούμε να σας προσφέρουμε συνεχείς και εκτενείς αναλύσεις για την πορεία της νομιμοποίησης του διαδικτυακού καζίνο στην ήπειρο μας. Στο συγκεκριμένο άρθρο θα βρείτε πληροφορίες για το τι ισχύει σε κάθε χώρα της Ευρώπης και τι μπορεί να αναμένει κανείς για το 2019. Η λίστα των χωρών παρατίθεται με αλφαβητική σειρά και θα ανανεώνεται κάθε φορά που καταγράφονται εξελίξεις.
Βέλγιο
Αν και η φορολογία για τα διαδικτυακά καζίνο είναι αρκετά χαμηλή (15% επί των μεικτών κερδών) το γεγονός πως οι όμιλοι που θέλουν μια πολυπόθητη άδεια λειτουργίας πρέπει να προβούν σε επιχειρηματική συμφωνία με κάποια Βελγική επιχείρηση (joint venture) για να “τρέξουν” το project μαζί της, έχει δυσκολέψει αρκετές ξένες κοινοπραξίες που δεν μπόρεσαν να βρουν άξιο Βέλγο συνεργάτη. Παρόλα αυτά αρκετά μεγάλα καζίνο με έδρα εκτός Βελγίου (Bwin, Ladbrokes, Unibet κλπ) κατάφεραν να εξασφαλίσουν άδεια λειτουργίας και εξαιτίας της χαμηλής φορολογίας να μπορούν να πραγματοποιούν αρκετά κερδοφόρες οικονομικές χρήσεις. Το 2019 θα φέρει όμως κάποιες σοκαριστικές αλλαγές στη λειτουργία τους, κυρίως όσον αφορά τον τομέα της διαφήμισης. Πιο συγκεκριμένα, τα διαδικτυακά καζίνο δεν θα μπορούν πλέον να διαφημίζουν στην τηλεόραση, στο ραδιόφωνο και στον τύπο παρά μόνο σε συγκεκριμένα σάιτ στο ίντερνετ που θα έχουν πρώτα πάρει έγκριση από το κράτος. Για το στοίχημα τα πράγματα είναι σχετικά πιο χαλαρά αν και πάλι θα υπάρξουν αλλαγές. Πιο συγκεκριμένα, στην τηλεόραση τα διαφημιστικά σποτ των στοιχηματικών σελίδων θα μπορούν να προβάλλονται μόνο μετά τις 8 το βράδυ ενώ θα απαγορεύεται ρητώς και η διαφήμιση με στοιχηματικό περιεχόμενο κατά τη διάρκεια ζωντανής κάλυψης αθλητικών γεγονότων. Το Βέλγιο είναι λοιπόν η πρώτη – σε μια σειρά από χώρες – που θα δούμε και παρακάτω στην ανάλυση μας οι οποίες αποφάσισαν να επιβάλουν αυστηρούς κανονισμούς για τις διαφημίσεις στοιχήματος και καζίνο.
Γαλλία
Ούτε το 2018, ούτε το 2019 αναμένονται εξελίξεις στη νομοθεσία του διαδικτυακού τζόγου στη Γαλλία. Η χώρα φαίνεται κολλημένη στο μοντέλο του 2010, που σχεδόν 10 χρόνια μετά συνεχίζει να αποκλείει τους παίκτες από τα διαδικτυακά καζίνο (τουλάχιστον όσον αφορά τα νόμιμα) και με έναν εξαιρετικά υψηλό φόρο στο στοίχημα φαίνεται να σκοτώνει τον ανταγωνισμό προς όφελος του κρατικού μονοπωλίου στο στοίχημα και στο πόκερ. Οι παίκτες του στοιχήματος έχουν να αντιμετωπίσουν εξαιρετικά χαμηλές αποδόσεις (ιδιαίτερα σε αθλητικό στοίχημα και ιπποδρομίες) ως απόρροια της πολύ υψηλής φορολογίας επί του τζίρου, την ίδια ώρα που πολλοί καταφεύγουν σε παράνομους μπουκ (offline και online) και καζίνο καθώς δεν υπάρχει ουσιαστική μαύρη λίστα από το κράτος. Το κράτος έχει δείξει διάθεση να κυνηγήσει κάποιες γνωστές ιστοσελίδες όταν δέχονται Γάλλους παίκτες αλλά κάνει ελάχιστα κατά των μικρότερων καζίνο, ειδικά αυτούς που έχουν βάση σε υπεράκτιες χώρες.
Όπως αποδεικνύεται με τα έως τώρα δεδομένα, αυτή η κατάσταση μάλλον θα μετατραπεί σε μόνιμη, καθώς το κράτος δεν δείχνει καμία διάθεση να αλλάξει σημεία του νόμου προς όφελος μιας πιο ανοικτής αγοράς (όπως π.χ έπραξε η Ιταλία φέτος το καλοκαίρι). Η Γαλλική κυβέρνηση είναι απλά πολύ ισχυρή για να τα βάλει κάποιος μαζί της, έστω και αν αυτός είναι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανταγωνισμού ή οι πολύ μεγάλες σελίδες του εξωτερικού. Το Γαλλικό κράτος απλά θα προσπαθήσει να προστατεύσει τα κεκτημένα του κρατικού μονοπωλίου μέχρι τελικής πτώσης.
Γερμανία
Τα προβλήματα και η αστάθεια τείνουν να γίνουν μόνιμη κατάσταση και στη Γερμανική αγορά διαδικτυακού τζόγου. Το μικρό κρατίδιο του Βορρά, Schleswig-Holstein, παραμένει ο Δούρειος Ίππος με τον οποίον όλες οι επιχειρήσεις που έχουν έδρα εκτός Γερμανίας καταφέρνουν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε Γερμανούς πολίτες. Αυτό γίνεται καθώς ελλείψει ενός ομοσπονδιακού νόμου που να ισχύει σε όλα τα κρατίδια, οι ιστοσελίδες επικαλούνται τη νομιμότητα σε ένα από αυτά για να κατοχυρώσουν τα ομοσπονδιακά τους δικαιώματα. Κάτι που η ασυνεννοησία μεταξύ των υπολοίπων κρατιδίων εμποδίζει έως τώρα στο να μετατραπεί σε νόμο όλης της χώρας. Το επίπεδο του φόρου που πληρώνουν οι υπεράκτιες πλατφόρμες (5% επί του τζίρου σε στοίχημα και καζίνο) δεν είναι φυσικά αμελητέο. Παρόλα αυτά η έλλειψη του ομοσπονδιακού νόμου αποτρέπει τη λήψη πιο αυστηρών μέτρων που θα εξασφαλίζουν τη σωστή είσπραξη των φόρων από το κράτος ενώ την ίδια στιγμή οι ίδιες οι ιστοσελίδες διαμαρτύρονται πως πολλά καζίνο και σελίδες στοιχημάτων αδειοδοτημένες από περιοχές εκτός ΕΕ συνεχίζουν να δραστηριοποιούνται. Για την ώρα το μόνο σίγουρο είναι πως το Schleswig-Holstein συνεχίζει ακάθεκτο να ορίζει τις τύχες των καζίνο στη χώρα καθώς μέσα στο 2018 και στις αρχές του 2019 θα μοιράσει εκ νέου άδειες λειτουργίες ώστε ακόμα περισσότερες να επικαλούνται νομιμότητα στη λειτουργία τους.
Δανία
Παρόλο που υπήρξε από τις πρώτες χώρες που νομοθέτησαν το τζόγο στις αρχές της δεκαετίας του 2010, είναι και από αυτές που το έκαναν τόσο καλά από την αρχή ώστε έθεσαν τον πήχη για τις υπόλοιπες χώρες. Με το φόρο πολύ χαμηλά, στο 22% επί των ακαθάριστων κερδών (GGR) και τις αρχές να ενεργούν πολύ γρήγορα σε όλες τις απαιτήσεις των ιστοσελίδων- εγχώριων και μη – η Δανία έχει καταφέρει να σημειώνει αύξηση των φορολογικών εσόδων κάθε χρόνο, να κάνει χαρούμενους τους παίκτες και τις ίδιες (πολλά μεγάλα ονόματα έχουν εξασφαλίσει άδεια από τα πρώτα χρόνια) και φυσικά χαρούμενο τον κρατικό μηχανισμό αλλά και το μονοπώλιο της χώρας που έχει και αυτό μπει στο online παιχνίδι και διαπρέπει. Μια φοβερά επιτυχημένη συνταγή που πολλές χώρες προσπαθούν να μιμηθούν, κάποιες λιγότερο και κάποιες περισσότερο επιτυχημένα.
Ελλάδα
Μια από τις πιο αινιγματικές νομοθεσίες και αγορές για το τζόγο στην Ευρώπη. Η Ελληνική κυβέρνηση ξεκίνησε να μιλάει για αδειοδότηση στο online καζίνο και στοίχημα αρκετά πριν ψηφιστεί ο πρώτος σχετικός νόμος, το 2011. Σύμφωνα με αυτόν, 24 άδειες λειτουργίας θα εκδίδονταν προσωρινά ώστε οι ιστότοποι να μπορέσουν να αποκτήσουν νόμιμη υπόσταση στη χώρα και να αποδώσουν φόρους στο δημόσιο. Αρχικά το ύψος του φόρου ρυθμίστηκε στο 30% επί των ακαθάριστων κερδών ενώ το 2015 το ποσοστό αυτό ανέβηκε στο 35%. Το επίπεδο της φορολογίας όμως δεν είναι το σημαντικότερο πρόβλημα για τους ομίλους από το εξωτερικό που ενδιαφέρθηκαν να επενδύσουν στη χώρα. Ο ορισμός του προσωρινού που αποδόθηκε στις άδειες του 2011, δεν υπήρξε σαφής με αποτέλεσμα πολλές μεγάλες ιστοσελίδες καζίνο και στοιχήματος από το εξωτερικό να μην δείξουν ενδιαφέρον στην πρώτη φάση της αδειοδότησης και να συνεχίσουν ανεμπόδιστες να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους. Όλα αυτά μέχρι το καλοκαίρι του 2013 όταν το Ελληνικό Δημόσιο αποφάσισε να μπλοκάρει την πρόσβαση σε ιστοσελίδες χωρίς άδεια λειτουργίας και δημιούργησε την πρώτη Μάυρη Λίστα διαδικτυακών παρόχων καζίνο και στοιχήματος, που αυτή τη στιγμή αριθμεί περί τα 3000 domains.
Μέσα στο 2018 έγιναν αρκετές συζητήσεις για την είσοδο της χώρας σε μια νέα περίοδο αδειοδοτήσεων για να ξεκολλήσει η αγορά από τον αριθμό 24 που φαίνεται πως πλέον δεν εξυπηρετεί σωστά την είσοδο καινούργιων παρόχων στη χώρα. Μετά από διαβουλεύσεις μεταξύ των αρμόδιων φορέων αλλά και των των ίδιων ιστοσελίδων, το Ελληνικό κράτος φαίνεται να καταλήγει στη λύση της έκδοσης απεριόριστων αδειών οι οποίες όμως θα παρέχονται έναντι καταβολής εφάπαξ ποσών (4 εκατ. ανά 5 έτη για το στοίχημα και 1 εκατ. ανά 5 έτη για το καζίνο). Παρόλα αυτά υπάρχουν αρκετά σημεία τριβής στο νέο αυτό νομοθέτημα όπως για παράδειγμα πως το κράτος επιθυμεί να αποκλείσει τα φρουτάκια από τις υπηρεσίες που θα παρέχουν οι διαδικτυακές προσπάθειες. Επίσης υπάρχουν και ασάφειες για το κατά πόσο έχει προβλεφθεί σωστά η τεχνική διευθέτηση των αδειών. Από πολλές μεριές εκφράστηκαν αμφιβολίες για το νέο νομοσχέδιο και αν αυτό εξυπηρετεί συγκεκριμένα συμφέροντα και φυσικά για το αν υπάρχει αρκετός καιρός για την ψήφιση και υλοποίησή του, δεδομένου πως στα τέλη του 2018 η χώρα φαίνεται να οδεύει προς νέες εκλογές. Κάτι που με τη σειρά του σημαίνει πως σημαντικά νομοθετήματα ίσως δεν προλάβουν να έρθουν προς ψήφιση με την παρούσα κυβέρνηση.
Ηνωμένο Βασίλειο
Συχνά αναφερόμαστε στην αγορά τζόγου της Μεγάλης Βρετανίας ως την πιο ώριμη και καλά οργανωμένη στον κόσμο. Η αλήθεια είναι πως οι Άγγλοι έχουν παράδοση αιώνων στα περισσότερα παιχνίδια τύχης, με έφεση φυσικά στο στοίχημα, στις ιπποδρομίες και στο καζίνο οπότε για αυτούς δεν ήταν δύσκολο να αφουγκραστούν τις ανάγκες της αγοράς και να δημιουργήσουν ένα αξιόλογο νόμο που ικανοποιεί όλες τις μεριές.
Το 2018 υπήρξε έτος δύο πολύ σημαντικών μεταρρυθμίσεων που πάγωσαν λίγο της σχέσης κράτους και παρόχων παιχνιδιών. Το καλοκαίρι του έτους, θεσπίστηκαν από την κυβέρνηση όρια πονταρίσματος στα παιχνίδια καζίνο και ιδιαίτερα τα φρουτάκια κάτι που είχε άμεσο αντίκτυπο στην κερδοφορία των παρόχων παιχνιδιών. Ταυτόχρονα, συγκεκριμένα παιχνίδια και προσφορές απαγορεύτηκαν καθώς ο νομοθέτης θεώρησε πως περνούν το λάθος μήνυμα σε ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες και ιδιαίτερα στους νέους.
Με μία παρόμοια κίνηση, η ASΑ, το πανίσχυρο όργανο που ελέγχει και ρυθμίζει τη διαφημιστική στρατηγική και δαπάνη των ιστοσελίδων τζόγου, εξέδωσε και κύρωσε αριθμό ρεκόρ από προειδοποιήσεις και πρόστιμα για τα διαφημιστικά μηνύματα των παρόχων παρόλο που το σχετικό ρυθμιστικό πλαίσιο περιλαμβάνει αρκετές ασάφειες. Πλέον οι ιστότοποι, ακόμα και οι μεγαλύτεροι και πιο σεβάσμιοι εξ αυτών, θα πρέπει να προσέχουν ιδιαιτέρως όταν σχεδιάζουν τις καμπάνιες τους για να μη ρισκάρουν τα επίπονα πρόστιμα αλλά και ενδεχόμενη ακύρωση της άδειας τους, σε μια αγορά που με τη φορολογία στο 15% επί των κερδών και την υψηλότερη κατά κεφαλή δαπάνη στην Ευρώπη, παραμένει με διαφορά η πιο ελκυστική για τις σελίδες διαδικτυακού καζίνο.
Ισπανία
Για την Ισπανική αγορά τυχερών παιγνίων δεν έχουμε να γράψουμε πολλά. Οι υπεύθυνοι του κράτους έκαναν εξαιρετική δουλειά από τα πρώτα κιόλας βήματα του αδειοδοτημένου καθεστώτος και όλες οι μεγάλες ιστοσελίδες του χώρου, μαζί με αρκετές τοπικές και άλλες πρωτοεμφανιζόμενες έκαναν χρήση του σχετικά ευνοϊκού νομοθετικού πλαισίου (25% επί των ακαθάριστων κερδών για στοίχημα, καζίνο και στοίχημα). Τα πράγματα κυλούν ομαλά από το 2012 κιόλας, όταν και άνοιξε η διαδικασία αδειοδότησης ενώ δεν αναμένουμε σημαντικές αλλαγές στο μέλλον μιας και η αγορά καταγράφει ανοδική πορεία κάθε χρόνο, τόσο για τα έσοδα των παρόχων όσο και για αυτά των φορολογικών εισπράξεων. Παρόλα αυτά, τους τελευταίους μήνες κυκλοφόρησαν φήμες περί τροποποιήσεων στους κανονισμούς διαφήμισης, με τρόπο παρόμοιο με αυτόν του Ιταλικού κράτους, κίνηση που θα περιορίσει σημαντικά τις δαπάνες των παρόχων, τα έσοδα των διαφημιστικών ομίλων και ενδεχομένων και αρκετών αθλητικών σωματείων. Μια ενδιαφέρουσα εξέλιξη που θα συνεχίσουμε να μελετάμε.
Ιταλία
To 2018 σηματοδότησε την αρχή μιας καινούργιας εποχής στην Ιταλική αγορά ηλεκτρονικού τζόγου, με δύο αλλαγές στο νόμο του 2009, μια προς τη σωστή κατεύθυνση και μία – μάλλον – προς τη λάθος. Η πρώτη, η μείωση στο φόρο επί των κερδών των ιστοσελίδων, ψηφίστηκε και έγινε νόμος του κράτους πριν τις εκλογές του καλοκαιριού και την επικράτηση της κυβέρνησης μειοψηφίας του Σαλβίνι. Η δεύτερη, που εμείς θα τη χαρακτηρίζαμε ως μια κίνηση που ξάφνιασε δυσάρεστα, ακολούθησε αμέσως μετά την αλλαγή της κυβέρνησης το καλοκαίρι.
Η προηγούμενη κυβέρνηση είχε κληρονομήσει έναν αρκετά αναχρονιστικό νόμο με πολύ υψηλά ποσοστά φορολόγησης του τζόγου, που έφταναν μέχρι και το 10% επί του τζίρου των σελίδων. Με μια εντυπωσιακή κίνηση στις αρχές του 2018, οι Ιταλοί άλλαξαν δραματικά τον προηγούμενο νόμο που ίσχυε για περίπου μία δεκαετία και έφεραν το ποσοστό του φόρου επί των ακαθάριστων κερδών στο πολύ λογικό 22%. Αξίζει να σημειωθεί πως μερικά χρόνια πριν είχε γίνει άλλη μία πολύ σημαντική αλλαγή όταν με την προσθήκη παραγράφου στο νόμο του 2009 είχαν επιτραπεί τα φρουτάκια στα καζίνο που λειτουργούσαν με άδεια λειτουργίας στη χώρα (τα φρουτάκια απαγορεύονταν ρητά έως το 2016 βάσει του αρχικού νόμου). Παρόλα αυτά, τα καλά νέα για τους φίλους των online casino και πρακτορείων στοιχημάτων δεν κράτησαν πολύ. Η καινούργια Ιταλική κυβέρνηση, λίγες μόνο εβδομάδες μετά την άνοδό της στην εξουσία, ψήφισε με νόμο του κράτους την απαγόρευση των διαφημίσεων των διαδικτυακών καζίνο και σελίδων στοιχήματος. Έτσι, από το καλοκαίρι του 2019, οι πλατφόρμες– πολλές εκ των οποίων ξόδευαν αρκετά εκατομμύρια σε διαφημίσεις κάθε χρόνο ακόμα και σε χορηγίες ομάδων της Serie A – δεν θα μπορούν πλέον να απευθύνονται σε Ιταλούς παίκτες των τυχερών παιχνιδιών. Κάτι που οι υπεύθυνοι της αγοράς αποδίδουν σε πιέσεις από κύκλους που επηρεάζουν την κυβέρνηση, ενώ την ίδια στιγμή εκφράζονται φόβοι για την τύχη αρκετών ομίλων μάρκετινγκ αλλά και χιλιάδων θέσεων εργασίας που θα επηρεαστούν από τη ρύθμιση.
Κύπρος
Μία από τις χώρες που πραγματικά διχάζουν με το νομοθετικό πλαίσιο για τα καζίνο και το στοίχημα είναι η γειτονική μας Κύπρος. Παρ’ όλην την άνθιση της οικονομίας μετά τα γεγονότα του 2013 και το γενικότερο ευνοϊκό επιχειρηματικό κλίμα, ειδικότερα σε θέματα προσέλκυσης ξένων επιχειρήσεων, η Κύπρος επιμένει να δυσκολεύει τις ξένες σελίδες καζίνο και στοιχήματος, προστατεύοντας κατά μία έννοια το – πρώην – μονοπώλιο του Ελληνικού ΟΠΑΠ στη χώρα. Η αλήθεια είναι πως το ποσοστό φορολογίας που ορίστηκε στο νομοθέτημα του 2017 (13% επί των ακαθάριστων κερδών), δεν είναι καθόλου κακό αλλά επισκιάζεται από το γεγονός πως η διαδικασία καταβολής των αιτήσεων και η εξέτασή τους είναι χρονοβόρα και περίπλοκη ενώ έχουν εκδοθεί μόνο έξι άδειες λειτουργίας που μάλιστα απαιτούν και την καταβολή ενός τιμήματος – με τη μορφή εφάπαξ ποσού – ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Αν συνυπολογίσει κανείς το γεγονός πως η χώρα έχει λιγότερους από μισό εκατομμύριο κατοίκους τότε καταλαβαίνει εύκολα πως ελάχιστες επιχειρήσεις θα δουν θετικά την προοπτική κατάθεσης αίτησης και λειτουργίας. Αποτέλεσμα είναι για την ώρα η Κυπριακή αγορά να κυριαρχείται από τις δύο μεγάλες Ελληνικές επιχειρήσεις ΟΠΑΠ και Στοίχημαν (που μάλιστα προ ολίγων μηνών συγχωνεύτηκαν) ενώ πολλά μεγάλα ξένα ονόματα προτίμησαν να απέχουν.
Νορβηγία
Μια κατάσταση παρόμοια με αυτή της Φινλανδίας που εξετάζουμε παρακάτω στο κείμενο μας. Η ύπαρξη ενός ισχυρού μονοπωλίου, που έχει επί μακρόν συνδέσει τη λειτουργία του με το κράτος, έχει ουσιαστικά μετατρέψει όλες τις διαδικτυακές σελίδες σε παράνομους παρόχους, ελλείψει ενός ξεκάθαρου πλαισίου αδειοδότησης για τα καζίνο. Παρόλα αυτά το κράτος δε φαίνεται διατεθειμένο να προχωρήσει σε τιμωρία παικτών που προτιμούν τα διαδικτυακά πρακτορεία. Αυτά προσφέρουν τις υπηρεσίες τους προσέχοντας να μην προκαλούν με υπερβολική διαφήμιση μέσω τηλεόρασης και ραδιοφώνου αλλά παρόλα αυτά υπάρχει πληθώρα ιστοσελίδων στις οποίες μπορεί να βρει κανείς πληροφορίες για αυτές στα νορβηγικά και προσφορές για την εγγραφή. Στην έρευνα μας πάντως καταλήξαμε στο συμπέρασμα πως για το 2019 και ίσως και το 2020 ελάχιστες αλλαγές θα έπρεπε να αναμένονται στην αγορά της χώρας μιας και οι νομοθέτες μοιάζουν ακόμα αρκετά μπερδεμένοι.
Ολλανδία
Πιθανότατα η πιο “hot” χώρα (μαζί με τη Σουηδία) όταν πρόκειται να μιλήσουμε για εξελίξεις στον παγκόσμιο διαδικτυακό τζόγο το 2019. Τα σχέδια των νομοθετών όταν μίλησαν πρώτη φορά για την αδειοδότηση του διαδικτυακού καζίνο και στοιχήματος περιλάμβαναν επίσημη έναρξη του νέου καθεστώτος το 2017. Παρόλα αυτά, ίσως και λόγω των συνεχών κυβερνητικών κρίσεων στην χώρα, το 2017 ήρθε και καμία πρόοδος δε σημειώθηκε. Το 2018 τελειώνει και πλέον όλα τα βλέμματα είναι στραμμένα στο καθεστώς της χώρας και στο κατά πόσο το 2019 θα είναι τελικά η καταληκτική χρονιά για την πολύπαθη διαδικασία. Στα χρόνια που μεσολάβησαν η Ολλανδική επιτροπή παιγνίων πρόλαβε να στείλει ένα κάρο προειδοποιήσεις και πρόστιμα σε αρκετά μεγάλα ονόματα του χώρου που δε σταμάτησαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους προς τους Ολλανδούς παίκτες αλλά ταυτόχρονα άλλαξε και τα πλάνα για τη φορολόγηση των ιντερνετικών καζίνο, από το 29% στο πιο ήπιο 25%. Στοίχημα, καζίνο, πόκερ και τυχεροί αριθμοί (bingo / KINO) όλα περιλαμβάνονται στο καινούργιο περιβάλλον που θα δημιουργηθεί με το νέο νόμο. Αυτό που μένει να δούμε είναι αν οι ιστοσελίδες που έχουν λάβει πρόστιμα και προειδοποιήσεις – μερικές εκ των οποίων έχουν ήδη σταματήσει τη δραστηριότητά τους – θα μπορέσουν να κάνουν αίτηση για άδεια λειτουργίας με το νέο καθεστώς ή αν αυτό θα τις τιμωρήσει με απαγόρευση εισόδου στην αγορά. Σε αυτές ανήκουν οι bet365, Unibet και bwin που έχουν λάβει προειδοποιήσεις και δεν προσφέρουν πλέον το προϊόν τους αλλά και εσχάτως η William Hill που στο τέλος του 2018 έλαβε με τη σειρά της ένα πρόστιμο της τάξης των 300 χιλιάδων ευρώ καθώς κατηγορήθηκε (όχι αναίτια) πως έδινε τη δυνατότητα στους παίκτες να κάνουν κατάθεση με iDeal, μια μέθοδο πληρωμής που είναι πολύ δημοφιλής κυρίως στην Ολλανδία.
Πολωνία
Η Πολωνία ακολουθεί για την ώρα το παράδειγμα χωρών όπως η Γαλλία και η Πορτογαλία όπου ο πολύ υψηλός φόρος επί του τζίρου στις σελίδες στοιχήματος και καζίνο στην ουσία αποτρέπει οποιαδήποτε επένδυση και είσοδο από μεριάς διαδικτυακών παρόχων. Νομοθετικό πλαίσιο υπάρχει το οποίο όμως έχει αμφισβητηθεί ανοικτά από την RGA ( την ένωση διαδικτυακών σελίδων τζόγου) καθώς έχει οδηγήσει σε συρρίκνωση της αγοράς έως του σημείου που οι περισσότερες ιστοσελίδες έχουν κλείσει. Οι αναλυτές υποστηρίζουν πως αυτό γίνεται λόγω του υπέρμετρου προστατευτισμού από μεριάς της κυβέρνησης προς το τοπικό μονοπώλιο, κάτι που δε μας ξενίζει φυσικά καθώς τείνει να γίνει κανόνας σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ακόμα και σε αυτές που ευαγγελίζονται πως κινούνται στο δρόμο της ελεύθερης οικονομίας. Το σίγουρο είναι πως αρκετά καζίνο δραστηριοποιούνται στη χώρα χωρίς άδεια λειτουργίας ενώ το κράτος χάνει συνέχει χρήματα από διαφυγόντες φόρους.
Πορτογαλία
Ένα ακόμα παράδειγμα προς αποφυγήν ως προς το πως πρέπει να αδειοδοτείται η αγορά παιγνίων μιας χώρας. Παρ’ όλη τη μακρά διαβούλευση στο εσωτερικό της χώρας, ακόμα και τις εισηγήσεις από την RGA και την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Πορτογαλία εισήγαγε μια φορολογία στο 16% επί του τζίρου των παιχνιδιών, επίπεδο εντελώς απαγορευτικό για οποιονδήποτε θέλει να προσφέρει υπηρεσίες στη χώρα. Αποτέλεσμα είναι να έχουν αποσυρθεί σχεδόν όλες οι γνωστές σελίδες του χώρου και να έχουν μείνει δύο ιδιωτικές (betclic και bet.pt) που μαζί με το ήμι-κρατικό μονοπώλιο της χώρας στην ουσία αποτελούν το σύνολο της αγορά. Μια αγορά που κυριαρχείται από στοιχηματικές αποδόσεις τόσο χαμηλές που στην ουσία στρέφουν τους παίκτες εκτός χώρας, σε παράνομες στοιχηματικές σελίδες και καζίνο που λειτουργούν χωρίς άδεια λειτουργίας. Για κάποιο λόγο η Πορτογαλική κυβέρνηση φαίνεται να έχει παγώσει την οποιαδήποτε μεταρρυθμιστική προσπάθεια στο χώρο και τα πράγματα παραμένουν στάσιμα για περίπου τρία χρόνια, ενώ τρέφουμε και ελάχιστες ελπίδες για βελτίωση το 2019.
Ρουμανία
Για τη Βαλκανική χώρα που εξέδωσε άδειες διαδικτυακού τζόγου το 2015 μπορούμε να πούμε πραγματικά ελάχιστα πράγματα πέραν του ότι έκαναν καταπληκτική δουλεία στον τομέα αυτόν και αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση στο χώρο, μαζί ίσως με τη Δανία και την Αγγλία. Με το φόρο στο 16% επί των ακαθάριστων κερδών των παρόχων στοιχήματος και καζίνο και ετήσια εφάπαξ ποσά – που δεν είναι απαγορευτικά – ανάλογα με τα παιχνίδια που προσφέρει κάθε σελίδα, η είσοδος των παρόχων στη χώρα ήταν απόλυτα ελεγχόμενη και όχι δυσβάστακτη. Αυτό που οι Ρουμάνοι υπεύθυνοι έκαναν καλύτερα από κάθε άλλη χώρα στην Ευρώπη, ήταν ότι συγκρότησαν μια επιτροπή για την αδειοδότηση που περιλάμβανε μέλη από πολλούς σχετικούς τομείς και αφουγκράστηκαν τις ανάγκες και των τριών μερών: της κυβέρνησης, των παρόχων και των παικτών. Έτσι συνέταξαν ένα νομοθέτημα που είναι απόλυτα συνυφασμένο με τις αρχές της ελεύθερης οικονομίας και επέτρεψε σε όλα τα μεγάλα ονόματα του χώρου να εισέλθουν και να προσφέρουν νόμιμα υπηρεσίες καζίνο, στοιχήματος και πόκερ. Σε αυτό το σημείο πρέπει να προσθέσουμε ότι οι Ρουμάνοι ήταν πολύ προσεκτικοί και στη συλλογή διαφυγόντων φόρων από παρόχους που δραστηριοποιήθηκαν κατά τα έτη πριν την επιβολή της νομοθεσίας αλλά και αυτών που αρνήθηκαν να συμμορφωθούν κατά τη μεταβατική περίοδο. Έτσι, σελίδες όπως η bet365, η bwin και η Pokerstars βρέθηκαν προ εκπλήξεων κατά το άνοιγμα της αγοράς μιας και η πεισματική τους άρνηση να συμμορφωθούν και να πληρώσουν φόρους προηγουμένων ετών οδήγησε στην τιμωρία τους με αποκλεισμό ενός έτους. Κάπως έτσι εδραιώθηκαν στις πρώτες θέσεις της αγοράς σελίδες όπως η Netbet και η δική μας Stoiximan (μέσω του διεθνούς της brand, του betano) αλλά και η ανάπτυξη ενός υγιούς ανταγωνισμού σε ένα πλήρως ελεγχόμενο περιβάλλον. Τρία χρόνια μετά το άνοιγμα της αγοράς οι Ρουμάνοι μπορεί να καυχιόνται πως το μοντέλο τους λειτουργεί υποδειγματικά, οι πάροχοι αποκομίζουν σημαντικά κέρδη αποδίδοντας όμως φορολογικά έσοδα και στο κράτος, ενώ οι όμιλοι μάρκετινγκ και οι παίκτες παραμένουν εξίσου ευχαριστημένοι.
Ρωσία
Λευκές λίστες, μαύρες λίστες, μπλοκαρισμένες μέθοδοι πληρωμών και μερικές μόνο, γενναίες θα λέγαμε, σελίδες διαδικτυακού καζίνο και στοιχήματος συνθέτουν το σκηνικό στη χώρα των 200+ εκατ ανθρώπων. Το γεγονός πως η Ρωσία δεν ανήκει στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή στην Ευρωζώνη σημαίνει πως δεν έχει καμία υποχρέωση να ανέχεται και να συμμορφώνεται με τις επιταγές τους σχετικά με την ελευθερία εμπορίου και παροχής υπηρεσιών. Πολλές από τις μεγάλες πλατφόρμες αποχώρησαν οικειοθελώς, άλλες μπλοκαρίστηκαν από το κράτος ή απειλήθηκαν με πρόστιμα ενώ οι μόνες που δραστηριοποιούνται με μια σχετική ελευθερία είναι ορισμένες ρωσικών συμφερόντων και υπεράκτιες που δεν έχουν δηλωμένη έδρα εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μια κατάσταση σίγουρα όχι ιδανική που μάλλον φαίνεται να έχει πάρει το δρόμο της και να μην αλλάζει σύντομα.
Σλοβακία
Ακόμα ένα κομμάτι του παζλ των αδειοδοτημένων αγορών της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα μπει στη θέση του το 2019, μιας και η Σλοβακία μόλις ανακοίνωσε λεπτομερή πλάνα για το δικό της νόμο περί διαδικτυακών παιχνιδιών. Στην πρόταση περιλαμβάνεται η καταβολή εφάπαξ ποσού 3 εκατ. ευρώ για κάθε τομέα του gaming (π.χ 3 εκατ. για άδεια στοιχήματος και 3 εκατ. για άδεια καζίνο) που όμως θα συμψηφίζεται σε 5 εκατ. αν κάποια σελίδα θέλει να προσφέρει και τα δύο. Αξίζει να σημειωθεί πως αν και οι άδειες δίνονται επ’ αόριστον, κάθε δέκα χρόνια οι πάροχοι θα καλούνται να τις ανανεώνουν με την καταβολή εκ νέου του άνωθεν ποσού. Το ποσοστό συμμετοχής του κράτους ορίζεται σε 22% επί των ακαθάριστων κερδών (GGR) που δεν κρίνεται απαγορευτικό, παρόλα αυτά πολλές επιχειρήσεις εμφανίζονται διστακτικές καθώς το μέγεθος της αγοράς δεν είναι μεγάλο, το κατά κεφαλήν εισόδημα επίσης κυμαίνεται σε μέτρια επίπεδα και το ποσό της εφάπαξ καταβολής κρίνεται στην καλύτερη περίπτωση ασύμφορο, αν όχι απαγορευτικό. Εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι και το γεγονός πως ενώ οι άδειες λειτουργίας θα αρχίσουν να εκδίδονται το Μάρτιο του 2019, οι σελίδες δεν θα μπορούν να ξεκινήσουν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους νόμιμα έως τον Ιούλιο του 2019 για το καζίνο και τον Ιούλιο του 2020 για το στοίχημα. Τα νέα είναι αρκετά πρόσφατα και οι κυβερνητικές πηγές αναφέρουν πως πολύ δύσκολα θα υπαναχωρήσουν από τις αρχικές τους θέσεις οπότε το έτος που ξεκινά σε λίγες μέρες αναμένεται πάρα πολύ ενδιαφέρον.
Σουηδία
Η μεγαλύτερη Σκανδιναβική αγορά (τόσο σε πληθυσμό όσο και σε μέγεθος αγοράς τζόγου) και πατρίδα πολλών κολοσσών της διαδικτυακής διασκέδασης (όπως η Betsson, Mr Green, Microgaming, Net Ent και πολλών άλλων) έκανε τελικά το μεγάλο βήμα και από 1/1/2019 μπαίνει και αυτή στην εποχή της αδειοδότησης. Η ψήφιση και έναρξη της εφαρμογής του σχετικού νόμου για τα τυχερά παιχνίδια, προβλέπει απεριόριστο αριθμό αδειών για διαδικτυακούς παρόχους, με το φοβερά ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς του 18% στα κέρδη (GGR) το οποίο θα συνοδεύεται από ένα εφάπαξ ποσό κάθε χρόνο ανάλογα με τα παιχνίδια που θα προσφέρει κάθε πάροχος και το οποίο σε καμία περίπτωση δεν θα ξεπερνάει τις 70000 ευρώ. Ως τα τέλη του 2018 που γράφτηκε η παρούσα ανάλυση για τα διαδικτυακά καζίνο, πάνω από 70 ιστοσελίδες έχουν κάνει αίτηση για άδεια λειτουργίας στη Σουηδία, παρόλα αυτά το κράτος έχει εγκρίνει έως τώρα όχι παραπάνω από 15 που θα είναι σε θέση να εκκινήσουν με την αρχή του νέου έτους. Η Σουηδική κυβέρνηση πάντως έχει υποσχεθεί γρήγορη επίλυση και για τις υπόλοιπες αιτήσεις λήψης αδειών, υπό την πίεση φυσικά από πολλές μεγάλες επιχειρήσεις του χώρου μεταξύ των οποίων και των πολύ σημαντικών κατασκευαστών λογισμικού Net Ent, Microgaming και Elk Studios που έχουν την έδρα τους στη χώρα και ξέρουν πως τα παιχνίδια τους είναι εξαιρετικά δημοφιλή εντός αυτής, που σημαίνει πως οποιαδήποτε καθυστέρηση προκαλεί μείωση στα κέρδη της.
Τσεχία
Ακόμη μια Ευρωπαϊκή χώρα που απέτυχε στο σχεδιασμό και στην υλοποίηση του σχεδίου νομιμοποίησης του διαδικτυακού καζίνο. Παρόλο τον αρχικό ενθουσιασμό της κυβέρνησης το 2016, όταν και παρουσιάστηκαν τα πρώτα σχέδια νόμου, τα βήματα υλοποίησης μετρίασαν άμεσα τις προσδοκίες. Το επίπεδο του φόρου για τα φρουτάκια ορίστηκε στο 35% επί των ακαθάριστων κερδών (όπως και στην περίπτωση της Ελλάδας δηλαδή) ενώ για το στοίχημα οι αρχές αποφάσισαν να καθορίσουν χαμηλότερη φορολογία, στο 23%. Τα ουσιαστικά προβλήματα όμως προκαλούνται από τις άσχημα σχεδιασμένες διαδικασίες ταυτοποίησης λογαριασμού παικτών, τις οποίες οι ενδιαφερόμενοι καλούνται να διεξάγουν σε ειδικά σημεία που έχει ορίσει το κράτος και όχι ηλεκτρονικά. Ταυτόχρονα, πηγές κοντά στους νομοθέτες επιβεβαιώνουν πως η αίτηση για απόκτηση άδειας λειτουργίας είναι εξαιρετικά περίπλοκη και χρονοβόρα. Αποτέλεσμα είναι πολλές μεγάλες ιστοσελίδες με έδρα εκτός Τσεχίας να έχουν τρενάρει τις διαδικασίες και να έχουν παύσει τη λειτουργία τους στη χώρα. Περιμένοντας ίσως μια απλοποίηση των διαδικασιών πολλές από αυτές παραδέχονται πως η Τσεχία μπορεί να αποφέρει σημαντικά κέρδη σε αυτές αλλά και έσοδα για το κράτος, συνεπώς δεν εμφανίζονται αρνητικές στην επαναδραστηριοποίησή τους. Για την ώρα πάντως μόνο η Pokerstars λειτουργεί νόμιμα (από τις μεγάλες σελίδες του χώρου) ενώ πρόσφατα μάθαμε πως και η bet365 έχει κάνει αίτηση για την απόκτηση άδειας αλλά μέχρι τώρα δεν έχει οριστικοποιηθεί.
Φινλανδία
Άλλη μια χρονιά που περνάει χωρίς σημαντικές εξελίξεις και χωρίς να δημιουργεί καν προσδοκίες για το 2019. Μια γκρίζα ζώνη των διαδικτυακών καζίνο στην οποία οι πάροχοι που έχουν έδρα εκτός Φινλανδίας μπορούν να δέχονται διαδικτυακά παίκτες από τη χώρα με μόνο περιορισμό έως τώρα να μην προβαίνουν σε επιθετικές καμπάνιες μάρκετινγκ. Το μονοπώλιο της χώρας που κυριαρχεί μέσω πρακτορείων και λιγότερο online δε φαίνεται ικανό να πείσει την κυβέρνηση και την ΕΕ για την εδραίωση του, την ίδια ώρα που η χώρα χάνει σημαντικά ποσά από πιθανή φορολογία των παρόχων του εξωτερικού. Το 2019 και το 2020 δε φαίνονται να διαφοροποιούνται σημαντικά με τα έως τώρα δεδομένα, κάτι που είναι απορίας άξιο για τη στάση του κράτους καθώς η χώρα είναι γνωστή για τους παίκτες που παίζουν εντατικά τόσο καζίνο όσο και πόκερ, κυρίως πλέον σε σελίδες που λειτουργούν χωρίς άδεια λειτουργίας και δεν αποδίδουν φόρους στην κεντρική κυβέρνηση.
Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής
Στο τέλος της ανάλυσης μας αποφασίσαμε να προσθέσουμε και μία ενότητα για τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής κυρίως γιατί είναι μία τόσο μεγάλη αγορά για το τζόγο (επίγειο και διαδικτυακό), και οι δεσμοί της με τους αντίστοιχους θεσμούς της Ευρώπης τόσο μεγάλοι, που θα ήταν αφελές από μεριάς μας να πούμε ότι οι εξελίξεις εκεί δεν επηρεάζουν και τα τεκταινόμενα σε αυτή τη μεριά του Ατλαντικού.
Έντονες ζυμώσεις παρατηρήθηκαν λοιπόν καθ’ όλη τη διάρκεια του 2018 αλλά και πάλι οι ουσιαστικές εξελίξεις ήταν ελάχιστες. Αυτό που ξεκίνησε το 2011 σαν πολιτειακό άνοιγμα στο νόμιμο διαδικτυακό καζίνο σε New Jersey και Delaware, αφήνοντας ελπίδες για έναν ομοσπονδιακό νόμο, παραμένει 7 χρόνια μετά ένα φάντασμα που πλανάται πάνω από το Κογκρέσο και τα πολιτειακά κοινοβούλια. Από τότε έως σήμερα μόνο 3 πολιτείες (δύο εκ των οποίων πολύ μικρές), το New Jersey, η Nevada και το Delaware, έχουν ψηφίσει και εφαρμόσει το απαραίτητο νομοθετικό πλαίσιο, μόνο όμως για καζίνο και πόκερ, ενώ υπάρχουν ενδείξεις πως το 2019 τα παιχνίδια αυτά θα «ανοίξουν» και για τους κατοίκους της πολιτείας της Πενσιλβανία.
Η μεγαλύτερη ελπίδα για το 2019 προέρχεται από την πολιτειακή βουλή της Νέας Υόρκης η οποία αποφάσισε να επιτρέψει ξανά τα παιχνίδια στο διαδίκτυο μετά από 13 χρόνια απαγόρευσης σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Είναι η μεγαλύτερη πολιτεία που έχει έως τώρα υποσχεθεί άνοιγμα της αγοράς στο διαδίκτυο και μάλιστα προσέθεσε και το αθλητικό στοίχημα στη γκάμα των εγκεκριμένων υπηρεσιών. Παρόλα αυτά μετά την εμπειρία της Πενσιλβανία, που επεξεργάζεται τη νομοθεσία από το 2015 και ακόμα δεν έχει ανοίξει την αγορά, θα θέλαμε να «κρατάμε μικρό καλάθι» για τις υποσχέσεις των νομοθετών της Ν. Υόρκης. Η Αμερικανική κυβέρνηση έχει αποδειχτεί πολύ πιο αργή από όσο κανείς φανταζόταν και σε βάθος δεκαετίας ελάχιστοι κάτοικοι της μπορούν να απολαύσουν τα αγαπημένα τους παιχνίδια από την οθόνη του υπολογιστή ή του κινητού τους. Άλλωστε πολλοί αναλυτές της αγοράς επιμένουν πως οι ΗΠΑ δεν θα γίνουν ελκυστικές για επενδύσεις από τις μεγάλες διαδικτυακές κοινοπραξίες, εάν δεν υπάρξει νομοθεσία σε μια εκ των Φλόριντα, Καλιφόρνια, Νέα Υόρκη και Ιλινόις.
Πολλές μεγάλες επιχειρήσεις από την Ευρώπη όπως η GVC (μέσω του party poker και του party casino), η betfair, η virgin, η 888 και εσχάτως η bet365 έχουν πάρει θέση ήδη στην αγορά με joint ventures με επίγεια καζίνο στο Atlantic City (απαραίτητη προϋπόθεση για να λειτουργούν στην αγορά του New Jersey) ώστε να είναι έτοιμες για το άνοιγμα μεγαλυτέρων πολιτειών, με το βλέμμα στραμμένο για την ώρα στη Νέα Υόρκη.
Send an email
